🗸 Nếu bạn đang sử dụng Windows 11 (hoặc các phiên bản gần đây), có thể bạn đã nhận thấy hệ thống của mình:
- ⚠️ Đôi khi chạy chậm bất thường.
⚠️ Tiêu tốn tài nguyên nền không cần thiết.
⚠️ Gửi dữ liệu telemetry (dữ liệu chẩn đoán) về Microsoft mà không xin phép rõ ràng.
🗸 Telemetry giúp Microsoft cải thiện sản phẩm, nhưng đồng thời cũng ảnh hưởng đến quyền riêng tư và hiệu suất.
🗸 Trong bài viết này, mình sẽ hướng dẫn bạn từng bước để “làm sạch” và tinh chỉnh Windows, từ cài đặt mới đến tối ưu, kèm so sánh kết quả trước và sau.
⚠️ Lưu ý quan trọng:
- Các bước sau dành cho người dùng nâng cao.
- Hãy sao lưu dữ liệu trước khi thực hiện.
- Nếu thao tác sai, hệ thống có thể gặp sự cố.
- Bài viết cập nhật đến năm 2025, tập trung vào Windows 11 25H2.
1. Cài Đặt Windows “Sạch” Từ ISO
Một bản Windows sạch sẽ giúp loại bỏ bloatware từ nhà sản xuất hoặc hệ thống cũ.
Các bước thực hiện:
- Tải ISO chính thức từ Microsoft:
- Windows 11
- Windows 10
- Tránh tải từ nguồn không chính thức để hạn chế rủi ro malware.
- Tạo USB cài đặt với Rufus (rufus.ie):
- Chuẩn bị USB ≥ 8GB.
- Chọn ISO Windows.
Nếu muốn cài Windows 11 không cần tài khoản Microsoft, mở Command Prompt trong Setup (Shift + F10) và gõ:
oobe\bypassnro
- Cài đặt sạch:
- Boot từ USB (chỉnh BIOS/UEFI với F2 hoặc Del).
- Chọn Custom Install, xoá toàn bộ phân vùng cũ.
- Hoàn tất và cập nhật driver qua Windows Update.
✅ Kết quả: Hệ thống Windows sạch, không phần mềm thừa.
⏱ Thời gian: 30–60 phút.
2. Theo Dõi Kết Nối Mạng & Telemetry Mặc Định
Ngay cả sau cài đặt mới, Windows vẫn gửi dữ liệu telemetry.
Công cụ cần:
- Wireshark: phân tích lưu lượng mạng chi tiết.
- TCPView (Sysinternals): theo dõi kết nối TCP/UDP theo thời gian thực.
Cách làm:
- Dùng Wireshark để capture 10–15 phút, lọc theo từ khóa microsoft hoặc telemetry.
- Với TCPView, xem Remote Address để nhận diện IP Microsoft (ví dụ: vortex.data.microsoft.com).
✅ Kết quả mặc định: Hàng trăm kết nối telemetry mỗi giờ → tốn băng thông và CPU.
3. Phân Tích Service, Task & Tiến Trình Chạy Nền
Nhiều dịch vụ Windows liên quan trực tiếp đến telemetry.
Công cụ cần:
- Autoruns (Sysinternals) → liệt kê tất cả autostart items.
- Process Explorer (Sysinternals) → phân tích tiến trình & tài nguyên.
Cách làm:
- Trong Autoruns, disable các items telemetry (ví dụ: DiagTrack, Connected User Experiences).
- Trong Process Explorer, theo dõi svchost.exe và các tiến trình con.
✅ Kết quả: Thấy 100–200 mục autostart, nhiều cái thừa như OneDrive, Cortana.
4. Kiểm Tra Log & Registry Telemetry
Công cụ cần:
- Event Viewer.
- Regedit.
Cách làm:
- Event Viewer → vào Applications and Services Logs > Microsoft > Windows > Diagnostics-Telemetry.
- Registry → kiểm tra:
- HKLM\SOFTWARE\Policies\Microsoft\Windows\DataCollection\AllowTelemetry (0 = Off).
- HKCU\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Privacy.
✅ Kết quả: Hệ thống mặc định ghi hàng nghìn events telemetry mỗi ngày.
5. Áp Dụng Tweaks Privacy & Tối Ưu
Công cụ hữu ích:
- O&O ShutUp10++: disable telemetry, ads, tracking.
- Group Policy (gpedit.msc) → Data Collection > Allow Diagnostic Data = 0.
- Settings → tắt Diagnostic Data, Activity History, Location, Microphone/Camera nếu không cần.
Xóa bloatware bằng PowerShell:
Get-AppxPackage xbox | Remove-AppxPackage
✅ So sánh kết quả sau tweak:
- Wireshark: số kết nối telemetry giảm 70–90%.
- Process Explorer: số tiến trình idle giảm từ ~100 → 60–70.
- Event Viewer: ít logs telemetry hơn.
6. Benchmark Hiệu Năng Trước & Sau
Công cụ cần:
- Cinebench R23 (CPU).
- CrystalDiskMark (SSD/HDD).
- 3DMark (GPU).
- Task Manager / HWMonitor.
Kết quả thường thấy:
- CPU idle giảm từ 10% → 2%.
- Điểm benchmark tăng 5–15% do ít background tasks.
Kết Luận
Tinh chỉnh Windows giúp hệ thống nhanh hơn, riêng tư hơn, đồng thời giảm telemetry đáng kể.
- Ưu điểm: Hiệu suất tăng, bảo vệ quyền riêng tư.
- Nhược điểm: Một số tính năng (như Copilot, Cortana) có thể bị ảnh hưởng.
👉 Nếu bạn thử, hãy chia sẻ kết quả!
